Helsinki Yurttaşlar Derneği’nin Bölgesel İdare ve Yerel Demokrasi Projesi’nin Doğu Karadeniz alt bölgesindeki (TR90 – Artvin, Rize, Trabzon, Gümüşhane, Giresun ve Ordu) istişare toplantıları 2014 yılı içinde, “Bölgesel Politikalar Nasıl Belirlenmeli?: Turizm Odaklı Kalkınma ve Yeşil Yol Projesi” başlığı altında gerçekleştirildi.
İstişare toplantıları öncesinde, ilk aşamada bölgeye ait veriler analiz edildi, bölgenin hızla yaşlanan, kalifiye nüfusunu bölge içerisinde istihdam edemeyen, ağırlıklı olarak gitgide gelir yaratıcı özelliği kaybolan tarıma dayalı kırsal yapısı tespit edildi. Saha araştırması ve kalitatif yöntemlerin kullanıldığı ikinci aşamada bölgenin sorun alanları belirlendi: TR90 özelinde bir dizi başka meselenin yanında,
- Ekolojik dengenin altyapı yatırımları ile doğru orantılı bozulduğu,
- Kırsal yaşamın göç ve tarımsal gelirlerin azalmasıyla hızla çözüldüğü ve
- Söz konusu olumsuz gelişmelere çözüm olması beklenen bölgenin turizm potansiyelinin canlandırılması meseleleri, birbiriyle sıkıca ilişkili, aktif yurttaş katılımı bekleyen, yakıcı sorun alanları olarak saptandı.
Bu bağlamda, Doğu Karadeniz yaylalarını üst kotlardan doğu-batı aksında karayolu ile birbirine bağlayıp bölgenin turizm potansiyelini arttırmayı amaçlayan Doğu Karadeniz Yayla Koridoru projesi (Yeşil Yol), bölgede tespit ettiğimiz üç sorun alanının kesiştiği noktada yer alması, henüz çalışmalarına başlanmış ve görece yurttaş müdahalesine açık bir kamusal yatırım projesi olması niteliği ile örnek vaka olarak seçildi. Böylece “turizm odaklı kalkınma ve Yeşil Yol Projesi” konusu, bölgede yaşayan ve çalışan kamu görevlileri, seçilmiş yetkililer ve sivil toplum temsilcilerinin katılımı ile tartışmaya açıldı; Trabzon ve Rize’de birer günlük istişare toplantıları düzenlendi.
TR90 bölgesinde ilk toplantı 14 Haziran 2014’te Trabzon’da Karadeniz Teknik Üniversitesi Osman Turan Kültür ve Kongre Merkezi’nde Trabzon ve yakın kentlerden toplam 43 kişinin katılımıyla gerçekleştirildi. Toplantıya davet edilen kamu kurumlarından, Orman ve Su İşleri Bakanlığı 12. Şube Müdürlüğü, Trabzon İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Trabzon İl Dernekler Müdürlüğü, Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı, Rize Belediyesi, Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı, Trabzon PTT Başmüdürlüğü Yapı ve Teknoloji Şubesi, Ortahisar İlçe Tarım Müdürlüğü, Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma İdaresi (DOKAP) yetkilileri ile Doğa Koruma ve Milli Parklar Rize Şube Müdürü katıldı. Toplantıda ayrıca avukatlar, Mimarlar Odası Trabzon Şubesi, Karadeniz Kadın Dayanışma Derneği, KTÜ Orman Fakültesi, KTÜ Mimarlık Fakültesi, Karadeniz Ulaşım ve Çevre Gönüllüleri, Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneği, Karadeniz Çevrecileri, TÜRSAB, AKUT, Biryaşam Kültür ve Ekoloji Derneği, Trabzon Çevre Gönüllüleri, Karadeniz Doğa Koruma Federasyonu’ndan temsilciler yer aldı.
Doğu Karadeniz Bölgesi istişare toplantılarının ikincisi, 1 Kasım 2014 günü Çamlıhemşin’de, Rize (merkez, Çamlıhemşin, Ayder), Trabzon, Giresun, Ordu, Samsun ve İstanbul’dan toplam 47 kişinin katılımıyla gerçekleştirildi. Hem sivil toplum temsilcileri hem de mesul oldukları projeleri yurttaşlara aktarmaları için ilgili kamu kuruluşları davet edildi. Toplantıya davet edilen kamu kurumlarından, Ordu İl Kültür Turizm Müdürlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Doğu Karadeniz Belediyeler Birliği, Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı, Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı, Rize İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yetkilileri, Çamlıhemşin Belediye Başkanı katıldı. Ordu İl Kültür ve Turizm Müdürü ise toplantıya katılmak üzere gelip, zorunlu bir işi nedeniyle toplantı başlamadan ayrılmak zorunda kaldı. Toplantıda ayrıca bölgeden vatandaşlar, turizmciler, avukatlar, gazeteciler, TEMA Vakfı, Trabzon Çevre Gönüllüleri, Empati Grubu, Karadeniz Çevrecileri, Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi, Karadeniz Doğa Koruma Federasyonu, Magma ve Doğu Karadeniz dergileri, ODTÜ Maden Mühendisliği ve GOLA Derneği’nden temsilciler yer aldı.
Her iki istişare toplantısında da, yapımına başlanmış olan Yeşil Yol Projesi’nin gerek seçilmiş ve atanmış kamu görevlileri gerekse vatandaşlar tarafından yeterince bilinmediği, projenin şeffaflıktan uzak bir biçimde yürütüldüğü, proje ile ilgili müspet ve menfi kanaatlerin tahmin, endişe ve beklentilerle şekillendiği ortaya çıktı.
Bölgede yaşayan ve çalışan vatandaşların Yeşil Yol hakkındaki endişelerinin en önemli kaynağının çevresel ve toplumsal etkileri tartışmalı Karadeniz sahil otoyolu ile hidroelektrik santral (HES) inşa süreçlerindeki tecrübelerden kaynaklandığı gözlendi.
Toplantılarda projeye yönelik itirazlarını dile getiren bölge sakinleri ve turizmcilerin önemli bir kısmı, planlanan projenin bölgenin ihtiyacı olan turizm modeline hitap etmediğine, projeyle hedeflenen kitle turizminin bölgenin ekolojik ve toplumsal yapısına tehdit oluşturabileceğine dair endişelerini dillendirdiler.
Öte yandan toplantılara katılan kamu kurumlarının çoğu kalkınma ve turizm temelinde projeyi desteklerken, bu desteğin çoğu zaman soyut bir düzlemde kaldığı, Turizm Bakanlığı gibi projenin paydaşı olması beklenebilecek birçok kamu kurumunun projeyi sahiplenme hususunda çekinceli olduğu göze çarptı. Doğu Karadeniz Projesi (DOKAP) altında sürdürülen projenin sadece sivil toplumun değil yerel yönetimler ve merkezi yönetimin birçok taşra teşkilatının da katılımından uzak bir şekilde yürütüldüğü hem araştırmanın hem de toplantıların önemli bir bulgusu idi. Ayrıca, yayla yolunun tam olarak nereden geçeceği, yolun niteliği, maliyeti ve inşaat faaliyetlerinin kaç parçada hangi şirketlerce sürdürüldüğü gibi detaylara, açık kaynaklardan net olarak ulaşmak mümkün olmadı. DOKAP ile kurduğumuz diyalog da bu ayrıntıları soru işaretlerine fırsat bırakmayacak açıklıkta öğrenmemizi ve istişare toplantıları katılımcılarına aktarmamızı sağlayamadı.
Toplantı Videoları
Graph Commons ile Yeşil Yol Vaka Haritaları
"Yeşil Yol Projesi"nde yer alan kurum ve kuruluşların birbirleri ile olan ilişkileri haritası...
