Graph Commons atölye notlarından yola çıkarak ilişki haritaları oluşturmak ve anlamlandırmak için kavramsal ve pratik öngörüler içeren kullanışlı bir rehber hazırladık.
Bu rehber karmaşık ağların tasarımına ve ağ okur yazarlığına odaklanır, ağ haritalamanın yaratıcı ve eleştirel bir araç olan kullanımı hakkında görüşünüzü genişletmeyi amaçlar.
Rehberi başlamadan önce ya da daha önce okuduysanız doğrudan Yerel Demokrasi çalışmasında yapılan haritalara bakabilirsiniz.
Yerel Demokrasi Haritalarını Keşfet
Ağ haritası nasıl yapılır?
1. Alanı anlama ve aktörlerin belirlenmesi
İlk adımda araştırma alanınızda hangi aktörlerin konunuzla ilgili olduğu sorusuyla başlıyoruz. Aktörler gerçek kişilerden kavramlara, kurumlardan cansız nesnelere kadar geniş bir çeşitliliğe sahip olabilir. Diyelim ki bir araştırmacı balık çiftlikleri ile market arasındaki ilişkileri, ve balıkçılık alanındaki balık yetiştirme süreçlerinin ekosistem ile kuruduğu ilişkileri araştırmakta. Balık çiftçiliği bu bakış açısıyla sadece insan öznelere bağlı olmayacaktır. Aynı zamanda deniz ürünleri tedarikçilerine, pazar ilişkilerine ve elbette balıkların doğal ekosistemini de içerecektir.
Diger bir deyişle, araştırmacı ilk olarak alandaki mevcut aktörlerin türlerini ve özelliklerini içeren bir taksonomi ile işe başlamalıdır.
Alanda baskın aktörler kimler?
2. Aktörler arası ilişkilerin belirlenmesi
İkinci adım aktörler arasındaki ilişkileri kuran münasebetleri tespit etmek. Aktörler arasında eposta göndermek, beraber çalışmak, ortaklık yapmak, aynı kategorilerde bulunmak, aynı kurumlara üye olmak gibi doğrudan ilişkiler takip edilmelidir.
Örneğin araştırmacı bir lobi faaliyetini anlamaya çalışıyor ise bu faaliyetlerin geniş bir sosyal alanda ne tür resmi ve organik ilişkiler üzerinden gerçekleştigine odaklanmalıdır. Organik ve resmi ilişkilerin dışında bir başka ilişki rüşvet üzerinden kurulan çıkar ortaklıkları olarak kendini gösterebilir. Dolaysıyla, her ne kadar ilişkileri baki kabul etmek araştırmacıyı başarısızlığa sürükleyecek olsa da, ne tür ilişkilerle karşılanabilecegini önceden tahlil etmek iyi bir başlangıç olacaktır. Ancak araştırmacının bu ilişki kategorileri gözlemleyeceğine dair ön kabulü olmamalıdır ve araştırma ilerledikçe karşısına çıkan öngörülmemiş yeni ilişkileri de gözönüne almalıdır.
Alanda en kritik ilişkiler hangileri?
3. Veri derleme ve harita oluşturma
Alandaki aktör ve ilişki türlerini belirledikten sonra bu türlere göre verilerinizi oluşturmaya başlayabilirsiniz.
Haritayı doğrudan çizerek oluşturmak düşünce akışına uygun olduğundan çok verimli olmaktadır. Graph Commons ile doğrudan bir kanvasa birer birer en merkezi aktörleri ekleyerek başlayabilirsiniz. Bir kaç aktör ekledikten sonra aralarına çizgi çizerek ve bu ilişkiye isim vererek bağlantı oluşturabilirsiniz. Yeni ilişkiler ve uçlarındaki diğer aktörleri ekledikçe haritanız bir spiral gibi merkezden dışarı doğru büyüyecektir.
Haritanız büyüdükçe hali hazırda çalışan bir fizik simülasyonu ile ilişkide olan aktörler birbirini iterek ve çekerek dinamik olarak tüm haritayı düzene sokar. Bu şekilde haritayı okunaklı ve anlamlı kılmaya başlar, benzer aktörler yanyana gelir, farklılaşan aktörler haritanın çevresine dağılır, birbirine sık bağlı olanlardan kümeler oluşur. Böylece odaklandığınız araştırma alanında normalde görünmeyen hem merkezi ve çevre aktörleri hem de organik kümeleri görsel olarak okumaya başlarız.
Haritanız karmaşıklaştıkça ve aktör miktarı arttıkça verilerinizi düzene sokmanın en iyi yolu bir veri tablosu (spreadsheet ya da excel) kullanmak olacaktır. Graph Commons arayüzünde görsel olarak haritanızı yaparken aynı zamanda otomatik olarak bir veri tablosu oluştuğunu göreceksiniz. Doğrudan bu veri tablosunu editlediğinizde de görsel harita güncellenir. Bu şekilde hem harita üzerinde görsel olarak hem de veri tablosunda liste ile veri girişi yapabilirsiniz.
Veri tablosunda her aktör türü ve her ilişki türü için ayrı sekmeler vardır. Her sekme o türden aktör ya da ilişki verisini listeler. Burada hücereleri editleyerek girdi yapabilirsiniz.
Alterrnatif olarak Graph Commons veri tablosu şablonunu Google Spreadsheets üzerinden alıp ayrı bir çalışma alanı olarak kullanabilirsiniz. Bu şablonda ise 2 sekme göreceksiniz. İlk sekmede tüm ilişkilerin listesi ve ikinci sekmede tüm aktör türlerinin listesi beraber gösterilmektedir. Bu çalıştığınız şablonu Graph Commons’a “import” ettiğinizde anında haritanızı görebilirsiniz.
4. Graph Commons platformu üzerinde beraber haritalama
Kendi kısmi verilerimizi başkalarının kısmi verileriyle birleştirerek daha büyük resmi gördüğümüzde haritalamadan en çok faydalanırız. Graph Commons aynı harita üzerinde beraber çalışma imkanı sağlar, diğer bir deyişle her harita bir paylaşımlı dökümanıdır. Oluşturmaya başladığınız haritalara beraber çalışabileceğiniz kişileri davet edebilirsiniz. Ayrıca siz de mevcut haritalara katılım isteğinde bulunabilirsiniz. Beraber haritalamaya başladığınızda yapılan değişiklikleri tarayıcıda sayfayı güncelleyerek görebilirsiniz, ayrıca birbirinizin haritada yapıtğı değişiklikleri email ile haber alırsınız.
Mevcut ağ haritalarını gezerek kendi haritanız hakkında ilham alabilirsiniz. İlginç bulduğunuz haritaları sosyal medyada da paylaşarak bilginin yayılımına katkıda bulunmayı ihmal etmeyin.
Graph Commons arayüzü
Graph Commons arayüzü ile nasıl ağ haritası yapabilirsiniz, yapılan haritaları nasıl keşfedebilirsiniz bu konuda hazırlanan kısa video rehberlerden ilki ile öğrenmeye başlayabilirsiniz.
Buraya kadar rehberi okuduysanız şimdi Yerel Demokrasi çalışmasında yapılan haritaları gezmeye başlayabilir ve yeni bir harita oluşturabilirsiniz.
